YAKLAŞIM DERGİSİ:ŞAHIS SİGORTA PRİMLERİ İLE BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMLERİNDE ÖDENEN KATKI PAYLARININ GİDER OLARAK İNDİRİLMESİ

                                    YAKLAŞIM DERGİSİ 2002 AĞUSTOS

ŞAHIS SİGORTA PRİMLERİ İLE BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMLERİNDE ÖDENEN KATKI PAYLARININ GİDER OLARAK İNDİRİLMESİ

ŞAHIS SİGORTA PRİMLERİ İLE BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMLERİNDEÖDENEN KATKI PAYLARININ GİDER OLARAK İNDİRİLMESİ

 I- GİRİŞ

Bilindiği gibi, vatandaşların sosyal güvenliklerininsağlanması anayasamızda güvence altına alınmıştır. Ancak, Devlet tarafındankurulan yasal ve zorunlu sosyal güvenlik sistemlerinin yetersiz olmasınedeniyle, kamu sosyal güvenlik sisteminin tamamlayan olarak, bireylerinemekliliğe yönelik tasarruflarının yatırıma yönlendirilmesi ile emeklilikdöneminde ek bir gelir sağlamak amacıyla isteğe bağlı olarak çeşitli kurum veyakuruluşlar bünyesinde “Bireysel EmeklilikTasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu” ile “Şahıs Sigortaları” veya “HayatSigortaları” adı altında özel emeklilik sistemleri kurulmuştur. Devletvergi istisnası muafiyetler ve gider indirimiyle bu sistemleri teşvik etmektedir.

Ancak, şahıs sigorta poliçeleri için ödenen primlerile bireysel emeklilik sistemleri için ödenen katkı payların gider olarakindirilebilmesi için mevzuatta herhangi bir (Tebliğ, Genelge gibi) açıklamaolmaması nedeniyle bazı tereddütler olmaktadır. Kısmen de olsa bu tereddütlerdenbazıları hakkında aşağıdaki açıklamalar yapılmıştır.

II- ŞAHIS SİGORTA POLİÇELERİ İÇİN ÖDENEN PRİMLERİN GİDEROLARAK İNDİRİLMESİ

Gelir Vergisi Kanunu’nun 4697 sayılı Kanun’ladeğişmeden önceki hükme göre, şahıs sigorta primlerinin gayrisafiücret tutarından indirilebilmesi için:

1.    Şahıs sigorta şirketlerine ödenen şahıs sigortaprimlerinin, mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait olması[1],

2.    Sigorta şirketinin Türkiye’de kain ve merkezininTürkiye’de olması,

3.    Sigorta mukavelesinin bu nitelikteki şirketlerleyapılması,

4.    Sigorta priminin ödenmiş olduğunun, sigorta şirketitarafından verilen fatura veya makbuz asılları ile belgelendirilmesi,

5.    Sigorta priminin ödendiği ayda elde edilen ücretüzerinden kanunla kurulan sosyal güvenlik kurumlarına (Emekli Sandığı, Sosyal SigortaKurumu veya 506 sayılı Kanun’un geçici 20. maddesine göre kurulan özel emeklisandıklarına) hizmet erbabı hissesi olarak hesaplanan prim veya aidatın aylıktutarını aşmaması,

gerekmektedir.

Ancak, söz konusu maddenin 4697 sayılıKanun’la değişik hükmüne göre, bireysel emeklilik sistemi dışındaki şahıssigorta poliçeleri için ödenen primlerde, “ödendiğiayda elde edilen ücretin % 5’ini” ve yıllık olarak asgari ücretin yıllıktutarını aşamayacağı belirtilmiştir.

Bu hükme göre, şahıs sigorta şirketlerineödenen şahıs sigorta primlerinin gider olarak indirilmesine esas olan veyukarıda belirtilen şartlardan 1, 2, 3 ve 4. maddelerde yer alan şartlar 4697 sayılıKanun’un yürürlüğe girmesi ile aynen devam etmekte olup, sadece hizmet erbabıhissesi olarak hesaplanan prim veya aidatın aylık tutarı yerine, elde edilenücretin % 5’i ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşmayacakşeklinde değiştirilmek suretiyle indirilmesine esas tanınmıştır.

ÖRNEK:

SSK’yatabi ücretli (A)’nın, sosyal yardımlar dahil(giydirilmiş ücreti) brüt maaşı 950 milyon lira olup bu ücretli, her ay şahsınaeşi ve çocuğu adına toplam 100 milyon lira, şahıs sigorta şirketine şahıssigorta primi ödemektedir[2].

Buverilere göre, brüt ücreti 950 milyon lira olan ücretli (A)’nınbu ücretin % 5’i 47.500.000 lira olup, ücretin safi tutarının tespiti için47.500.000 liranın gider olarak indirilmesi gerekir.

A- BİRKAÇ AYLIK VEYA YILLIK DÖNEMLERİTİBARİYLE DEFATEN ÖDENEN ŞAHIS SİGORTA PRİMLERİ

Şahıs sigorta poliçeleri karşılığında birkaçaylık veya yıllık dönemler itibariyle defaten ödenen primlerde, yapılanödemenin bir aylık tutarı tespit edilip, her bir aya isabet eden miktarı,ilgili aylara ait brüt ücretin % 5’ini aşmaması şartı ile ücretin safi tutarınıntespitinde gayrisafi tutarından indirilecektir.

Ancak, birkaç aylık veya yıllık dönemler itibariyledefaten ödenen şahıs sigorta primlerinin gider olarak indirilebilmesi için,şahıs sigorta poliçelerine ait makbuz veya dekontun ibraz edildiği ay da dahilolmak üzere, ödemenin ait olduğu müteakip aylarda, brüt ücretin %5’ini geçmemesi gerekir.

ÖRNEK 1:

-SSK’ya tabi olan ücretli (B)’nin aylık brüt ücreti 1milyar liradır.

-Şahıs sigorta şirketine 6 aylık (Şubat-Temmuz ayları için) toptan 240 milyon TLprim ödenmiştir.

-Şahıs sigorta şirketine prim ödeme tarihi 10.2.2002

-Prim ödeme belgesinin işverene ibraz ediliş tarihi 11.2.2002

Bu verilere göre, şahıs sigorta poliçelerineilişkin prime ait makbuzun ibraz edildiği ay da dahil olmak üzere, primin aitolduğu aylara bölünerek sigorta priminin aylık tutarı 40 milyon lira tespitedilecek bu miktar, ücretlinin ilgili ay elde ettiği ücret gelirinin % 5’i olan50 milyon liranın altında kalması nedeniyle, her ay itibariyle 40 milyonliranın indirim konusu yapılması gerekecektir.

ÖRNEK 2:

Yukarıdakiveriler aynen kalmak şartıyla ücretli (B), sadece 10.2.2002 tarihinde sigortapoliçelerine ait ödeme belgesini, iki ay gecikmeli olarak 11.4.2002 tarihindeişverenine ibraz etmesi durumunda, 240 milyon lira ibraz edildikten sonrakikalan ay sayısına bölünmek suretiyle indirilebilecek aylık prim tutarı belirlenecektir.

Buna göre, aylık prim tutarı 240 milyon: 4 =60 milyon lira olacak ancak, bu tutar ücretlinin ilgili ay elde ettiği ücretgelirinin % 5’i olan 50 milyon lirayı aşması nedeniyle, 50 milyon liralık tutarindirim konusu yapılacak, 10 milyon liralık tutar ise indirim konusuyapılmayacaktır.

B- EMEKLİYE AYRILIP DA ÜCRET GELİRİ ELDEEDENLERİN ÖDEDİĞİ ŞAHIS SİGORTA PRİMLERİ

TC Emekli Sandığı’ndan veya Sosyal SigortalarKurumu’ndan emekliğe ayrılanların emekliye ayrıldıktan sonra başka birişyerinde ücretli olarak çalışmaları durumunda, 193 sayılı Gelir VergisiKanunu’nun 4697 sayılı Kanunla değişmeden önceki 63. maddenin 3 numaralıbendinde yer alan şahıs sigorta şirketlerine ödenen primlerin indirilmesineilişkin olarak, bunların emekli olmadan önceki (en son) kesilen hizmet erbabıhissesi olarak hesaplanan prim veya aidatın aylık tutarı esas alınmakta iken,4697 sayılı Kanunla, söz konusu kişilerin emekliye ayrıldıktan sonrakiişyerlerinden elde ettikleri ücretlerin % 5’i, indirim olarak dikkate alınacaktır.

III- İŞVEREN ARACI KILINMAK SURETİYLEHİZMET ERBABININ ÜCRETLERİNDEN VEYA İŞVERENCE KARŞILANAN ŞAHIS SİGORTA PRİMLERİ

A- ÜCRETLİLER ADINA İŞVERENCE KARŞILANANŞAHIS SİGORTA PRİMLERİNİN ÇALIŞANLAR AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

1-Çalışanların Ücretlerinden Kesilmek Suretiyle İşverenlerce Ödenen Şahıs SigortaPrimleri

Şahıs sigorta primleri, sigorta şirketinehizmet erbabı tarafından doğrudan doğruya ödenmeyip, işverenler aracı kılınmaksuretiyle hizmet erbabının ücretinden kesilerek ödenmesi halinde (grupsigortası gibi):

- Sigorta mukavelesinin birörneğinin işverende bulunması,

- Bu mukavelede sigorta priminin ödemedönemlerinin belirlenmesi,

- Bu dönemler için ödenecekprim tutarının belli edilmiş olması

şartlarıyla, ücretin vergi matrahınıntayininde her bir kişi için ayrıca fatura veya makbuz aranmaksızın, indirimkonusu yapılabilecektir.

2-Çalışanlar Adına İşverence Yatırılan Şahıs Sigorta Primlerinin Ücretliler AçısındanDeğerlendirilmesi

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 61.maddesine göre, hizmet erbabı adına işveren tarafından ödenen sigorta primleri,(grup, sağlık ve can sigortası primleri gibi) ücretliye sağlanan bir menfaatniteliğinde olduğundan, ücret olarak kabul edilmesi gerekir. Ancak, ücretolarak kabul edilen, brüt ücrete ilave edilecek söz konusu primler, aylıkücretin % 5’ini aşmayan kısmı, ücretin safi tutarının tespitinde gayrisafi ücret tutarından indirilmesi gerekecektir.

B- ÜCRETLİLER ADINA İŞVERENCE YATIRILAN ŞAHISSİGORTA PRİMLERİNİN İŞLETME AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) 40. maddesinin 1 numaralı bendinde, “Ticarikazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler...”insafi kazancın tespit edilmesinde, ticari kazançtan indirileceği hükme bağlanmıştır.Genel giderler içerisinde personele yapılan ve ücret kapsamına giren ödemelerdeyer almaktadır.

Bu çerçevede, hizmet erbabı adına işverentarafından ödenen sigorta primleri, (grup, sağlık ve can sigortası primlerigibi) ücret olarak kabul edildiğine göre, GVK’nın 40.maddesinin 1 numaralı bendi uyarınca, ticari kazancın safi tutarınıntespitinde, genel gider olarak dikkate alınması gerekir.

Bu durumda, işverenlerin ücretliler adınaödedikleri şahıs sigorta primleri, gerek ücretliler açısından ve gerekseişveren açısından vergi yönünde bir yük getirmemekte aksine avantaj sağlamaktadır.

IV- BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMLERİNDEÖDENEN KATKI PAYLARININ GİDER OLARAK İNDİRİLMESİ

Bireysel emeklilik sistemi için ödenen katkıpaylarının, ücretin safi tutarının tespiti için gider olarak indirilmesine usulve esaslar ile şahıs sigorta poliçeleri için ödenen primlerin gider olarakindirilmesine ilişkin usul ve esaslar aynı olması nedeniyle, ayrıca burada değinilmemiştir.Ancak şahıs sigorta primlerinde indirim oranı brüt ücretin % 5’i iken, bu oranbireysel emeklilik sisteminde ödenen katkı payında % 10’dur.

Ayrıca, GVK’nın4697 sayılı Kanun’la 40. maddesine ilave edilen 9 numaralı bent ile, işverenlertarafından, ücretliler adına ödenen katkı payları, belirtilen sınırlama kapsamındaticari kazancından tespitinde gider olarak indirilebilmesine imkan tanınmış isede, şahıs sigorta poliçeleri için ödenen primler de, yukarıda açıklandığışekilde, GVK’nın 40. maddesinin 1numaralı bendinegöre gider olarak indirilebilecektir.